همزمان با مطرح شدن ایده ایجاد مناطق آزد در ایران در سال۱۳۶۸، تسهیلات، مشوق‌ها و معافیت‌هایی برای این مناطق در نظر گرفته شد که با تصویب قوانین و مقررات مترقی مناطق آزاد تجاری-صنعتی جمهوری اسلامی ایران در سال۱۳۷۲ توسط مجلس شورای اسلامی، اجرایی گردید.
به گزارش پایگاه خبری، تحلیلی اندیشه کیش؛ لازم به ذکر است، در همه نقاط دنیا ابتدا زیرساخت‌های مناطق آزاد با سرمایه‌گذاری کلان دولت انجام پذیرفته و سپس از سرمایه‌گذاران جهت انجام فعالیت‌های اقتصادی در منطقه دعوت به عمل می‌آید. اما در ایران به دلیل آسیب‌های ناشی از جنگ و کمبود منابع، در مناطق عمدتا محروم، با استفاده از منابع جمع‌آوری شده از سرمایه‌گذاران، زیرساخت‌های لازم در حد اندک ایجاد گردید و تاکنون نیز دولت‌ها اهتمامی برای ایجاد و یا تکمیل زیرساخت‌های لازم و ضروری این مناطق به خرج نداده‌اند؛ لذا این فرآیند، اهمیت برقراری معافیت‌ها و مشوق‌ها در مناطق آزاد ایران دوچندان گردید.
مهمترین تسهیلات و مزایای قانونی مناطق آزاد کشور به شرح ذیل است:
۱) معافیت مالیاتی ۲۰ساله برای دریافت‌کنندگان مجوز فعالیت اقتصادی از سازمان‌های مناطق آزاد.
۲) امکان صد‌در‌صد مالکیت خارجی.
۳) کارایی، سرعت و خدمات کامل بانک‌های دولتی، خصوصی و شرکت‌های بیمه.
۴) ثبت ساده و آسان شرکت‌ها، موسسات صنعتی، فرهنگی و مالکیت معنوی.
۵) مقررات آسان برای ورود قانونی کلیه کالاها طبق جدول عوارض گمرکی با نرخ‌های قابل رقابت.
۶) معافیت از حقوق گمرکی برای واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات صنعتی و واحدهای تولیدی.
۷) امکان ورود و خروج کالا از منطقه به خارج کشور بدون تشریفات اداری.
۸) آزادی کامل ورود و خروج سرمایه.
۹) تضمین و حمایت قانونی از سرمایه‌گذاران.
۱۰) نرخ‌های مناسب برای مصرف انرژی.
۱۱) امکان فعالیت بورس نفت و پتروشیمی و اوراق بهادار.
۱۲) صادرات‌مجدد محصولات خارجی.
۱۳) شرایط و مقررات ساده کار و تامین اجتماعی.
۱۴) عدم محدودیت در انتقال ارز به دیگر مناطق آزاد ایران و یا سایر کشورها.
۱۵) تشریفات ساده برای ترانزیت کالا.
۱۶) امکان ورود اتباع خارجی بدون اخذ روادید.
که باید تصریح کرد، ۹۰درصد این تسهیلات و مزایای مصوب مجلس شورای اسلامی، با بخشنامه‌های داخلی سایر وزارتخانه‌ها و نهادها و حتی مصوبات خود مجلس، لغو شده است!
یکی از مهمترین مزایای مناطق آزاد، معافیت ۲۰ساله مالیاتی بوده که طبق ماده۱۳ قانون و مقررات مناطق آزاد، اشخاص حقیقی و حقوقی که در منطقه به انواع فعالیت‌های اقتصادی اشتغال دارند، نسبت به هر نوع فعالیت اقتصادی در منطقه آزاد، از تاریخ بهره‌برداری مندرج در مجوز، به مدت ۲۰سال از پرداخت مالیات بر درآمد و دارایی موضوع قانون مالیاتی مستقیم معاف خواهند بود.
از سوی دیگر، طبق ماده۵ قانون و مقررات مناطق آزاد، این مناطق از شمول قوانین و مقررات حاکم بر شرکت‌های دولتی و سایر مقررات عمومی دولت، مستثنی بوده و منحصرا براساس این قانون و اساسنامه‌های مربوطه، اداره خواهند شد.
طبق قوانین و مقررات، سرمایه‌گذاران و افراد مستقر در مناطق آزاد، از کلیه مالیات‌های موضوع قانون مالیاتی مستقیم معاف می‌باشند. مالیات بر ارزش افزوده نیز مستثنی از سایر مالیات‌ها نیست.
طبق تعاریف مناطق آزاد در کل دنیا و ایران، این مناطق در گستره مرزهای سیاسی کشور متبوع خود قرار دارند، ولی خارج از قلمرو مرزهای بازرگانی و گمرکی می‌باشند. زمانی که دست‌اندرکاران امور، متوجه این موضوع گردند و تفاوتی مابین قلمرو سیاسی و بازرگانی قائل شوند، بی‌تردید در آن زمان همه مشکلات عدم اجرای کامل قوانین کل کشور به گردن مناطق آزاد تجاری-صنعتی نخواهد افتاد.
